Çocukların hangi hastalıklarında cerrahi uygulama yapılmalıdır ?

Çocuk hastalıkları söz konusu olduğunda hızlı müdahale kadar, doğru branşa gitmek etkili tedavi için çok önemlidir. Genelde ‘Çocuk hastalıkları’ bölümü ile ‘Çocuk Cerrahisi’ bölümünün karıştırılması hastalık teşhisi için zaman kaybı olabileceğinden ebeveynlere doğru yönlendirici bilgi vermek çok değerli.   

Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Çocuk Cerrahisi bölümünden Op. Dr. Mustafa Okumuş ‘Çocuk cerrahisi bölümünün uzmanlık alanları’ hakkında merak edilenleri cevapladı.

Çocuk cerrahisi bölümlerinde çocukta doğumdan önce bilinen veya doğum sonrası ortaya çıkmış olan yeni doğan anomalileri ile cerrahi gerektiren tüm hastalıkların tedavisi yapılmaktadır. Doğumdan erişkin yaşa kadar 0 – 18 yaş arasında ki çocuklarda ilgili tüm cerrahi işlemleri kapsayan bölüm de tüm sindirim ve solunum sistemi, kalp hariç olmak üzere göğüs, baş boyun, onkoloji, travma, çocuk jinekolojisi gibi alanlarla ilgilenirken pek çok bölüm ile de birlikte çalışıyor.

Çocuk hastalıkları bölümüyle çocuk cerrahisi bölümü arasındaki farklar nelerdir?

Çocuk hastalıkları genellikle dahili hastalıklarla ilgilenir. Cerrahlar ise işin daha çok ameliyat yönüyle ilgilenirler, ameliyat gerektiren hastalıklar tedavi edilir.

Çocuklar kaç yaşına kadar çocuk cerrahisi bölümüne getirilebiliyor?

Bir bebeğin prenatal dönemi yani anne karnındaki dönemini kadın hastalıkları ve doğum bölümü rutin takip eder. Ultrason ile yapılan gözlemlerde herhangi bir problem görülürse çocuk cerrahları olaya dahil olur. Çocuk cerrahisi bölümüne 16-18 yaşına çocuk hastalara bakılmaya devam edilir. Çocuklarda böbreklerdeki sorunlar, gastrointestinal sistemdeki yani yemek borusu, mide ve bağırsaklardaki sorunlara, kalp ve akciğerle ilgili problemlere anne karnındayken tanı konulabilir.

Erkek çocuklarında doğumsal şekil bozukluklarından bahsedecek olursak hipospadias nedir, nasıl tedavi edilir?

Erkek çocuklarında hipospadias halk arasında peygamber sünneti diye de bilinir. Özellikle penisin alt kısmında sünnet derisinin azlığıyla karakterizedir.   İdrar kanalının ucu yani idrarın yapıldığı yer çocuğun penisinin uç kısmında değil altında, dibinde ya da testislerinin yanında olabilir. Bu hastalığı yerine göre isimlendiriyoruz. Penisin tam dibindeyse penoskrotal hipospadias diyoruz. Bu vakalarda genelde penis eğriliği vardır ve ereksiyon sırasında penisleri aşağıya doğru eğri durur. Bunlar düzeltilmesi gerekilen durumlardır. Genellikle bu vakaları 6 ile 18 ay arasında ameliyat ediyoruz.  Bazen de bu ameliyatlar sırasında sünnet derisini kullanıyoruz. 1 yaş civarında penis çok küçükse ameliyat için 2 ya da 3yaşına kadarda bekleyebiliriz.

Hipospadias, vejetaryen beslenen kadınların bebeklerinde daha sık görülür diye bir inanış var. Doğru mudur? Annenin beslenmesi bu hastalığa sebep olur mu?

Annenin beslenmesi ile hipospadiasın şu ana kadar kanıtlanmış bir ilgisi yok. Genetik geçiş kanıtlanmamış olsa da ailesinde hipospadias olan çocuklarda görülme oranı biraz daha fazladır. Her hipospadias olan ailenin çocuğun da bu hastalık 100 olur demiyoruz ama görülme sıklığı fazladır. Ama ortaya konmuş kromozom, gen tespiti yok.  Bir de çevresel faktörlerde etkili, özellikle endüstriyel kimyasallar fazlasıyla etkili olabiliyor. Özetle multifaktöryel bir hastalıktır.

Hidrosel sebepleri nelerdir?

Hidrosel skrotum içinde testislerin çevresinde su olmasına denir. Doğumdan sonra fark edilir. Aslında hidrosel veya kasık fıtığı, kordon kisti bütün bunlar birbirine yakın şeylerdir. Bebek anne karnındayken yumurtaları da kendi karnındadır. Hamileliğin 7.ayında bir göç başlar, yumurtalar karnın içinden torbalara doğru inerler, her iki tarafta birer kanaldan geçen yumurtalar torbalara iner ve o geçtikleri kanal da arkalarından kapanır. Bu işlem 9.ay bitmeden tamamlanır. Çocuk doğduğunda her şey bitmiş olur ama bazen de bu işlem tamamlanmaz.

İnmemiş testis nedir ve tedavisi nasıl uygulanıyor?

İhtimaller arasında inmemiş testiste yer alıyor. Bazen kapanma işlemi, testis indikten sonra tamamlanmayarak açıklık kalabiliyor. Bu açıklık çok genişse bağırsakların aşağı inmesine sebep oluyor, bu durumda çocuklarda fıtığa neden oluyor. kasık fıtığı, inguinal herni. Kasık fıtığının tedavisi ameliyat ile yapılmaktadır ve bizim için elektif acildir. Şartlar uygunsa bir an önce ameliyat işlemi yapılır. Çocuk 1 günlük de olabilir, 3 aylık ya da 1 yaşında da olabilir. Bu ameliyat tüm dünyada da elektif acil ameliyattır. Bazen kanalın dar olduğu durumlarda ise sadece karnın içinde bağırsakların çevresinde suyun geçişine izin verir, yumurtanın çevresine inen su şişliğe sebep olur, bu duruma da hidrosel denir. Testisler balon gibi şişmektedir. Hidroselleri de genellikle 1-1buçuk yaşına bazen de 2 yaşına kadar beklenebilir. Bu vakaların çoğu zaman aralığında kaybolabiliyor, kendiliğinden iyileşme oranı 90, 95 civarındadır. Bu nedenle erken dönemde ameliyatı yapılmamaktadır. Nadiren hidrosel çok aşırı büyük hale geldiyse bu çocukları rahatsız edebilir, bu durumda erken davranılabilir. Gün içinde hidrosel çok şekil değiştiriyorsa yani bir bakıyorsunuz şişmiş, bir bakıyorsunuz kaybolmuş, bu batın içiyle de bağlantılı olduğunu gösterir, üstelik bağlantının da geniş olduğunu gösterir, bu vakalarda kanalların kapanma ihtimali zayıftır. Onları da erken dönemde ameliyat ediyoruz.   

İnmemiş testislerin ameliyat yaşları ortalama 6 ayla 1 yaş civarıdır. Genellikle 1 yaş beklenir.  Biliyoruz ki aşağı hiç inmeyen yumurtalar yukarıda ne kadar vakit geçirirse o kadar bozuluyorlar. Yani fonksiyonlarını kaybediyorlar o yüzden 1 yaş civarında ameliyatla indiriyoruz. Hiç ele gelmeyen ve karnın içinde kalan testislerde ameliyatlara genellikle altıncı ayda başlıyoruz.

Çocuklarda gece alt ıslatma problemi kaç yaşına kadar normaldir?

Aslında gece alt ıslatmalarını hastalık olarak kabul etmiyoruz. Gece idrar tutma alışkanlığının geç kazanılması diye düşünüyoruz. Ailesel geçişleri, anne ve babanın geçmişinde alt ıslatma olmuşsa çocukta da olma ihtimali yüksektir. Ebeveynlerde birinde varsa çocukların 40’ında, ikisinde birden varsa 80’inde alt ıslatma problemi ortaya çıkabiliyor. 5 yaşına kadar bu durumu normal karşılanır, 5 yaş bitmeden de bir tedaviye başlanmaz.

5 yaşından sonra da devam eden alt ıslatmalarda nasıl bir tedavi uygulanıyor?

Genellikle ilaç tedavisi vermeden önce ilk olarak davranış tedavisi ile başlarız. Davranış tedavisi; sıvı kısıtlaması ilk yaptığımız şeydir. Yattıktan 1 saat sonra da tuvalete kaldırılmasını da tavsiye ederiz. Bu yöntemlerle fayda görmezsek ilaç tedavisine başlarız. Bir de enürezis alarmları dediğimiz bir sistem var. Alarmlarda da etkili tedavi yöntemleridir. Bu bir elektrikli alettir, pille çalışan. Alarmın bir ucu çamaşırda, diğer ses çıkaran kısmı omuzda çamaşıra takılıdır. Çocuk çiş yapınca çamaşır ıslanır, devre tamamlanır, ötmeye başlar, çocuk uyanır. Ama bir süre sonra çocuk çiş yapmadan uyanmaya başlar, şartlı refleks.

Kistik fibrozisten bahseder misiniz?

Ailede kistik fibrozis varsa çocuklarında da kistik fibrozis olma ihtimali çok yüksektir. Bu hastalık bazı salgı bezlerinin çok yoğun salgılanmasına neden olur. Bunun sonucunda kabızlık, akciğer enfeksiyonları ve bunun gibi birçok sorun ortaya çıkar.   

En sık rastladığınız ameliyat gerektiren çocuk hastalığı nedir?

En sık rastladığımız hastalık kasık fıtığıdır ve onun ameliyatlarıdır. Kasık fıtığı günübirlik yatış yapılan ameliyatlar arasındadır ve ameliyatın riski sıfıra yakındır. İkinci sık karşılaştığımız hastalık ise apandisittir.

Çocuklarda apandisitin nedenleri nelerdir?

Apandisitin çocuklarda olmasının en büyük nedenlerinden biri; geçirilen herhangi bir enfeksiyon olabilir. Bağırsağın etrafındaki bezeler şişer, apendiks denen kör bağırsağın boynu vardır, o kısmı tıkar ve yediğiniz üzüm çekirdeği bile tıkanmaya neden olabilir. Apandisit denen organın boynunu tıkayan her şey apandisite neden olabilir. 

Çocuklarda ideal sünnet yaşı nedir?

İdeal sünnet yaşı diye bir yaş yoktur aslında. Sünnetin yapılış şekli ve anestezi ile ilgili durumlar vardır. Sünnet ya çocuğu uyutarak yapılır ya da lokal anestezi ile yapılır.  Lokalle yapılan sünnetlerde çocukların canı acıdığı için etkilenebiliyorlar. Bu nedenle psikiyatristler fallik dönem dediğimiz çocukların cinsiyetlerini öğrendikleri dönemde 3-6 yaş arasında lokal anestezi ile yapılan sünneti önermezler. Kimi doktorlar alt limiti 3 değil, 2 yaş olarak belirlerler. Yani çocuk ya hiç hatırlamasın ya da aklı erdiğinde yapılsın. Genel anestezi artık çok daha güvenli. Kaldı ki anesteziye reaksiyon gösterecek bünye aynı reaksiyonu lokal anestezide de gösterir. Risk anlamında anlamlı bir farkları yok. Anestezik maddeye karşı reaksiyonlar 100 binde 1 gelişebilir, oran oldukça düşük. 

Ebeveynlerin en çok endişelendiği konulardan biri de kabızlık. 

Ebeveynlerin bize gelmesinin en sık nedenlerinden biridir kabızlıktır ve tanımını yapmak bile güçtür. Bir çocuk haftada 2 defa kaka yapıyordur ama rahattır, iyi besleniyordur buna kabız mı diyelim? Yoksa her gün yapıyor ama sert yapıyor, çocuk bağıra çağıra yapıyor buna mı diyelim? Bunun normali söylemek biraz güç. Özellikle anne sütüyle beslenen bebekler genellikle ayaklarını karnına çekerek ağlar, 4-5 günde bir zor kaka yapar ama yumuşak kaka yapıyordur, bu kabızlık değildir. Bazen anne sütüyle beslenen bebeklerde bu süre 1hafta, 10 güne uzayabilir. Biz bebekler her gün kaka yapsın diye beklemeyiz. Mineral yağ kullanımı sıklıkla önerdiğimiz bir yöntemdir. Çocuk iyi besleniyorsa, kaka yaptığında da yumuşak kaka yapıyorsa, annesini emdiğinde de gayet güzel emiyorsa kusmuyorsa, ileri derecede bir karın şişliği yoksa kaç günde bir yaptığının çok fazla bir önemi yoktur.

Annenin beslenme şekli çocukta kabızlığa neden olur mu?

Annenin beslendiği şeyler çocukla ilgili gaz sıkıntısına neden olabilir. Kabızlıkla bağlantılı değildir. 

Reflü gibi mide rahatsızlıklarında ne tür operasyonlar yapıyorsunuz?

Yeni doğanlarda ya da bebeklerde reflü biraz fizyolojiktir yani bebeklerin veya çocukların yemek borusuyla mideleri arasındaki bağlantı tam olgunlaşmamıştır. Orada bir kapak mekanizması vardır ve yediğimiz yemeklerin mideye indikten sonra geri gelmesini engeller ama o mekanizma çocuklarda tam olgunlaşmamıştır. Genellikle normale dönmesi 1 yaşı, zaman zaman 18 ayı bulabilir. Çocuğun kilo almasını bozmuyorsa, iyi besleniyorsa, çok kusması da yoksa bir şey yapmaya gerek yoktur. Tedavi için pozisyonları anlatırız, yatak 30 derece eğimli olsun, başı yüksekte kalsın çok hareket ettirme, az az sık sık besle gibi bilgileri paylaşırız. Bunlarla tedaviye cevap vermezse ilaç tedavisi ekleriz. Buna rağmen çocuk hala kusuyorsa, kilo alamıyorsa, sık sık akciğer enfeksiyonu geçiriyorsa o zaman ameliyatı düşünülebilir.

Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı